ΘΥΜΙΑΤΗΡΙΟ - ΘΥΜΙΑΜΑ
- ΚΑΡΒΟΥΝΑΚΙΑ:
Αυτά τα ιερά αντικείμενα βρίσκονται στα περισσότερα
Ορθόδοξα σπίτια. Οι πιστοί όταν προσεύχονται, μαζί με το καντηλάκι που
θα ανάψουν θυμιατίζουν το χώρο και τα εικονίσματα... Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν έχουμε να κάνουμε με
αιρετικούς οι οποίοι όταν μας ρωτούν για ποιό λόγο θυμιατίζουμε δεν γνωρίζουμε
την σημασία του.
Δυστυχώς αρκετοί από τους πιστούς που προσφέρουν στον
Κύριο επιμελώς και με ευλάβεια θυμίαμα, όταν βρεθούν αντιμέτωποι με άνθρωπο
αιρετικό, δεν γνωρίζουν τί να του απαντήσουν.
Αν παραδείγματι ένας αιρετικός μας ρωτήσει:
''Για ποιό λόγο θυμιατίζετε στην εκκλησία σας;
Είπε ο Χριστός να θυμιατίζουμε;
Γράφει πουθενά στη Γραφή ότι ο Χριστός θυμιάτιζε;''
Τί θα απαντήσουμε αλήθεια;
Όπως είναι γνωστό, οι αιρετικοί δέχονται μόνο όσα γράφονται
στην Αγία Γραφή.
Οτιδήποτε άλλο τους παρουσιάσετε ως επιχείρημα θα σας το
απορρίψουν.
Για το λόγο αυτό, το σημερινό μας άρθρο απαντά στους
αιρετικούς για το θυμίαμα μέσα από την Αγία Γραφή και επιπλέον διευρύνει τις
γνώσεις των Ορθοδόξων σε ότι αφορά στη χρήση, τις κατασκευές και τους
συμβολισμούς του θυμιατίσματος.
Το θυμιατήριο λοιπόν είναι ένα από τα αρχαιότερα σκεύη!
Είναι σε χρήση από την εποχή που ο Αδάμ δίδαξε στα παιδιά
του να προσφέρουν θυσία στον Θεό.
Ο καπνός που ανεβαίνει προς τα επάνω, από τα γεννήματα ή
από τα ζώα που καίονταν, γινόταν προσφορά στον Θεό.
Πλήρης περιγραφή για την κατασκευή του θυσιαστηρίου των
θυμιαμάτων δίνεται στον προφήτη Μωϋσή από τον ίδιο τον Θεό.
''και ποιήσεις θυσιαστήριο θυμιάματος εκ ξύλων''
Παλαιά Διαθήκη Έξοδος Κεφ. 30, Στίχοι 1 - 10..
Διαβάζουμε στο βιβλίο του Λευϊτικού της Παλαιάς Διαθήκης:
''Εάν δε ψυχή προσφέρη δώρον θυσίαν τω Κυρίω, σεμίδαλις
έσται το δώρον αυτού, και επιχεει επ΄ αυτό έλαιον και επιθέσει επ΄ αυτό λίβανον
' θυσία εστι,... θυσία, οσμή ευωδίας τω Κυρίω''
(Λευϊτ. Κεφ. 2, Στίχοι 1 - 2)
Αρχικά οι προσφορές του θυμιάματος γίνονταν σε κλίβανο,
''θυσίαν εψημένην εν κλιβάνω''
Παλαιά Διαθήκη Λευϊτικό Κεφ. 2, Στίχος 4..
Αυτός ο κλίβανος ήταν άλλοτε σταθερός και άλλοτε
μετακινούμενος, φορητός.
Μέσα σε αυτόν έριχναν τα προσφερόμενα προς θυσία είδη.
Ήταν κατασκευασμένος από μάρμαρο, πηλό ή πολύτιμα μέταλλα:
Καινή Διαθήκη Προς Εβραίους Κεφ. 9, Στίχος 4..
''Eκεί υπήρχε ένα χρυσό θυμιατήρι..''
Το θυμιάμα χρησιμοποιούσαν για να θυμιάσουν την Σκηνή του
Μαρτυρίου και τα Άγια των Αγίων.
Κατά Λουκά Κεφ. 1,
Στίχος 9..
''σύμφωνα με τη συνήθεια του ιερατείου, έπεσε σ’ αυτόν ο
κλήρος να μπει στο ναό του Kυρίου για να θυμιατίσει''.
Τα φορητά τα κρατούσαν από τη βάση ή είχαν κάποια λαβή ή
ήταν κρεμασμένα από αλυσίδες με μεταλλικά ελάσματα.
Η χρήση των θυμιατών και του θυμιάματος στα χριστιανικά
χρόνια γενικεύτηκε.
Εκτός από το Ιερό Θυσιαστήριο, θυμιάζουμε τις εικόνες, τα
ιερά αντικείμενα, τα ιερά λείψανα, ακόμη και πρόσωπα προς ένδειξη τιμής.
Τον συμβολικό χαρακτήρα του θυμιάματος τον αποτυπώνει στην
Αποκάλυψη του ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος:
''Kι ο καπνός, μαζί με τις προσευχές των πιστών, ανέβηκε
από τα χέρια του αγγέλου μπροστά στον Θεό''.
Αποκάλυψη Κεφ. 8,
Στίχος 4..
Αλλά τα θυμιάματα είναι και οι προσευχές των χριστιανών:
''Kι όταν πήρε το βιβλίο, τα τέσσερα όντα και οι
εικοσιτέσσερις πρεσβύτεροι έπεσαν μπροστά στο Aρνί κρατώντας ο καθένας από μια
κιθάρα και φιάλες χρυσές γεμάτες με θυμιάματα, που είναι οι προσευχές των
πιστών''.
Αποκάλυψη Κεφ. 5,
Στίχος 8..
Τα τρία στοιχεία από το κάρβουνο συμβολίζουν:
α) Η στάχτη, το Σώμα
του Χριστού,
β) το κάρβουνο, την
ψυχή του Χριστού και,
γ) το αναμμένο
κάρβουνο, την Θεότητα του Χριστού.
Τα σκεύη στα οποία βάζουμε το θυμίαμα λέγονται θυΐσκες..
''και ποιήσεις και τας θυΐσκας..'' Π.Διαθήκη Έξοδος Κεφ. 25, Στίχος 28..
Σήμερα προς χρήση έχουμε:
α) Το κρεμαστό θυμιατήρι, το οποίο κρέμεται από
αλυσίδες που έχουν επάνω κουδουνάκια.
Όταν είναι δώδεκα, συμβολίζουν τους Αποστόλους και το
κήρυγμά τους.
Όταν είναι τέσσερα τους Ευαγγελιστές.
Το πάνω μέρος όταν έχει σχήμα θόλου, συμβολίζει τον ουρανό
και όταν έχει σχήμα ναού, συμβολίζει την θριαμβεύουσα Εκκλησία ή την άνω
Ιερουσαλήμ.
Η βάση όπου τοποθετούνται τα κάρβουνα, συμβολίζει τον
επίγειο κόσμο, που δια των προσφορών των θυμιαμάτων ανεβάζει τις προσευχές και
τα δίκαια αιτήματα προς τον Θεό.
''Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου'' Παλαιά Διαθήκη Ψαλμός 140, Στίχος 2..
"Ν": Κατά τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, η βάση
του θυμιατού συμβολίζει επίσης την Παναγία, γιατί, παρόλο που περιέχει αναμμένα
κάρβουνα, δεν καίγεται - έτσι και η Παναγία, παρότι ήταν άνθρωπος και δέχτηκε
μέσα της το Θεό, δεν καταστράφηκε.
Το κρεμαστό θυμιατό με τα κουδουνάκια το χρησιμοποιούν οι
κληρικοί των τριών βαθμίδων, επίσκοπος, πρεσβύτερος, διάκονος, οι οποίοι έχουν
το λειτουργικό και κηρυκτικό προνόμιο.
β) Το κατζίο είναι φορητό και χρησιμοποιείται στις
λατρευτικές συνάξεις εντός του Ναού όταν ψάλλονται ύμνοι από την Παλαιά Διαθήκη
ή αναγινώσκονται οι Μεγάλες Ώρες.
Το χρησιμοποιούν οι μοναχοί που έχουν το διακόνημα του
εκκλησιαστικού.
Είναι μεταλλικό με μακριά χειρολαβή και κουδούνια, τα
οποία συμβολίζουν τα βήματα του Θεού στον Παράδεισο και προτρέπουν τους
μοναχούς σε εγρήγορση.
''Και άκουσαν τη φωνή του Κυρίου του Θεού, να περπατάει
στον παράδεισο προς το δειλινό'' Παλαιά
Διαθήκη Γένεση Κεφ. 3, Στίχος 8..
Όταν οι εκκλησιαστικοί θυμιάζουν με το κατζίο φέρουν στον
ώμο τους ένα τετράγωνο ύφασμα που λέγεται ''αήρ'' ΄ συνήθως είναι χρυσοποίκιλτο
και δηλώνει το αγγελικό τάγμα που εξέπεσε από τη πατρώα δόξα και που
αντικαταστάθηκε από τους μοναχούς.
Ο εκκλησιαστικός κρατά το κατζίο με το ''χειρομανδήλιον'',
το οποίο είναι μικρότερο από τον ''αέρα''.
Ο συμβολισμός του απορρέει από την απάντηση του
Αναστημένου Κυρίου ''μη μου άπτου'' (μην με αγγίζεις), στην Μαρία την μυροφόρο,
όταν αυτή από την χαρά της ήθελε να Τον αγγίξει. Κατά Ιωάννη Κεφ. 20, Στίχος 17..
Επειδή το θυμιατήριο συμβολίζει τις δύο φύσεις, ανθρώπινη
και θεϊκή, και τις τρείς υποστάσεις Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα και
επειδή ο εκκλησιαστικός δεν έχει ιεροσύνη, πιάνει το κατζίο με το
''χειρομάνδηλο'' από ευλάβεια και σεμνότητα.
γ) Το φορητό είναι το θυμιατό που χρησιμοποιείται
εκτός του Ναού για το θύμιασμα των σπιτιών και των τάφων.
Χρησιμοποιείται από λαϊκούς και κληρικούς.
Στο μέγεθος είναι μικρό, χωρίς κουδούνια και ιδιαίτερες
διακοσμήσεις και με μικρή χειρολαβή.
Συνήθως είναι μεταλλικό ή πήλινο.
δ) Το ιδιότυπο θυμιατήριο, το οποίο χρησιμοποιείται
στα μνημεία των ηρώων, έχει ως βάση τρία όπλα και το στρατιωτικό κράνος, μέσα
στο οποίο καίγεται το θυμίαμα, σε ένδειξη τιμής προς τους πεσόντες υπέρ
πατρίδος.
ε) Τα τιμητικά θυμιατήρια, που τοποθετούνται μπροστά
ή πλάγια στις ιερές εικόνες και στα ιερά λείψανα, είναι πάνω σε ορθοστάτες.
Το θυμιατήριο ονομάζεται και λιβανιστήρι από το λιβάνι,
θυμίαμα, που καίγεται.
Την ονομασία αυτή την πήρε από ''τας κέδρους του
Λιβάνου''.
Ο κέδρος είναι δέντρο που, όταν το χαράζουν,
βγάζει ένα υγρό σαν το ρετσίνι, το λιβάνι.
Όταν μέσα σε αυτό προστεθούν αρωματικά έλαια, γίνεται το
μοσχοθυμίαμα.
Ο ''ιερός λιβανωτός'', που περιγράφεται στο βιβλίο της
Εξόδου της Παλαιάς Διαθήκης, γίνεται κατόπιν εντολής του Θεού προς τον Μωϋσή΄
''λάβε σεαυτῷ ἡδύσματα, στακτήν, ὄνυχα, χαλβάνην ἡδυσμοῦ
καὶ λίβανον διαφανῆ, ἴσον ἴσῳ ἔσται· καὶ ποιήσουσιν ἐν αὐτῷ θυμίαμα, μυρεψικὸν ἔργον
μυρεψοῦ, μεμιγμένον, καθαρόν, ἔργον ἅγιον.
Έξοδος Κεφ. 30,
Στίχοι 34 - 35..
Όπως είδαμε λοιπόν μόνον τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί το
γεγονός ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας χρησιμοποιεί το θυμίαμα.
Παρόλα αυτά, είναι πολύ δύσκολο να πείσει κανείς έναν
αιρετικό κι ας επιχειρηματολογεί μέσα από την Αγία Γραφή.
Όταν παρουσιάσαμε όλα αυτά τα επιχειρήματα σε έναν Πεντηκοστιανό,
δεν δίστασε να μας πει ότι:
''τα χωρία τα οποία χρησιμοποιείτε είναι της Παλαιάς
Διαθήκης και όχι της Καινής''.
Συμπεραίνουμε από αυτό ότι οι αιρέσεις χρησιμοποιούν την
Παλαιά Διαθήκη μόνο όταν υπάρχει κάποιο εδάφιο που να βολεύει τις
διαστρεβλώσεις τους.
Αν και του είχαμε παρουσιάσει επιχειρήματα και από την
Καινή Διαθήκη, ισχυρίζονταν ότι παρερμηνεύουμε.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να χάνουμε το θάρρος
μας.
Η γνώση στα πράγματα του Θεού, ωφελεί κυρίως εμάς τους
ιδίους και ποτέ δεν ξέρει κανείς, ίσως οι γνώσεις αυτές κάποια στιγμή ωφελήσουν
κάποιον από τους συνανθρώπους μας, ακόμη και αιρετικό.
Πηγή: Αρχιμανδρίτου
Ισαάκ Τσάπογλου του Ιεροκήρυκος
Βιβλίο: Ηγάπησα,
Κύριε, ευπρέπειαν οίκου σου...
