Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης: Η «Φιλοκαλία» και «Το αδιανόητο τίποτα»

Γράφει o μοναχός Μωυσής Αγιορείτης για την «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»

Όταν ή Ελλάδα εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση η εφημερίδα «Le Monde» έγραφε: «Σήμερα εισήλθε στην Ευρωπαϊκή κοινότητα η χώρα της Φιλοκαλίας». Η Φιλοκαλία είναι ένα βιβλίο πού πρωτοεκδόθηκε στη Βενετία το 1782. Πρόκειται για συγκέντρωση εκλεκτών Αγιοπατερικών κειμένων, για όσους αγαπούν την πνευματική ζωή, την ουσιαστική σχέση τους με τον ζώντα Θεό.

Συγκεκριμένα κατά τον τίτλο του σημαντικού αυτού βιβλίου, που χαρακτήρισε μία εποχή και ένα τρόπο ζωής, αναφέρεται: «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών. Συνερανισθείσα παρά των Αγίων και Θεοφόρων Πατέρων ημών, εν ή δια της κατά την πράξιν και θεωρίαν Ηθικής φιλοσοφίας, ό νους καθαίρεται, φωτίζεται και τελειούται...»

Μιλάμε λοιπόν για φιλοκαλική εποχή, φιλοκαλικούς πατέρες και φιλοκαλισμό. Οι συντάκτες του σπουδαίου βιβλίου και τότε κατηγορήθηκαν από ορισμένους ως σκοταδιστές και τούς προσήψαν το σκωπτικό προσωνύμιον Κολλυβάδες, για άλλη όμως αιτία.

Σήμερα, μετά από μελέτη, έκδοση κειμένων και εκτίμηση η επιστήμη αποφαίνεται ότι το έργο τους ήταν λίαν αξιόλογο κι έδωσε πνοή νέα στην ορθόδοξη πνευματική ζωή. Οι πρωτοστάτες τού κολλυβαδικού-φιλοκαλικού κινήματος στέφθηκαν υπό αγιωνυμίας και αυτό λέει πολλά.

Μετά από διακόσια χρόνια και πλέον έρχεται ο συγγραφέας Στέλιος Ράμφος, που πέρασε από διάφορα ιδεολογικά ρεύματα, ν' αμφισβητήσει τή φιλοκαλική προ­σφορά με το νέο του βιβλίο: «Το αδιανόητο τίποτα. Φιλοκαλικα ριζώματα τού νεοελληνικού μηδενισμού». Ας σημειωθεί ότι κάποτε μας είχε συγκινήσει με γραφές του και είχαμε μακρές συζητήσεις στην ταπεινή μας Καλύβη, μαζί με τον Κώστα Ζουράρι.

Νομίζω ότι ο κ. Ράμφος το παρατραβάει το σχοινί στις ερμηνείες, σχολιασμούς και αναλύσεις του σε κείμενα πού πλησιάζονται μ' ένα εντελώς άλλο τρόπο. Εμμέσως πλην σαφώς μας λέει πώς το αντιδυτικό και γνήσια αναγεννητικό κίνημα των Ιεροπρεπών Κολλυβάδων, κατά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, έφερε όλη την κακοδαιμονία στην Ελλάδα.

Οι φιλοκαλικοί πατέρες, Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο φωστήρας της Θεσσαλονίκης, ο νηπτικός Αγιορείτης, ο μέγας Θεολόγος, ο ησυχαστής και διδάχος, όπως και ο σοφώτατος και πολυγραφότατος, ασκητής τού Άθωνα, νεοησυχαστής Νικόδημος ο Αγιορείτης και οι σύν αυτώ μακάριοι άνδρες περιόρισαν την Εκκλησία, την έκλεισαν στο καβούκι της, την έβγαλαν εκτός Ιστορίας, ώστε να ταλαιπωρούμεθα έως σήμερα.

Το μόνο πού δεν λέει είναι ότι και η σημερινή οικονομική κρίση προέρχεται από την ακολούθηση του πνεύματος τού ησυχασμού.
Η προκλητική, βάναυση, αθεόφοβη, ωμή και υπερήφανη απαξίωση του Ιερού ησυχασμού, τού παλαμισμού, τού κολλυβαδισμού και φιλοκαλισμού αγγίζει η ξεπερνά τα όρια της αιρέσεως;

Μάλιστα βρέθηκε καθηγητής της Θεολογικής σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο κ. Πέτρος Βασιλειάδης, γνωστός για τις μοντέρνες ιδέες του, να χαρακτηρίσει «συγκλονιστικό» το βιβλίο τού κ. Σ. Ράμφου κατά του ησυχασμού.

Ότι ο ησυχασμός, λέει, βλέπει μόνο το χθες και όχι το αύριο και δημιουργεί διχασμό στην ψυχή. Ο κ. Π. Βασιλειάδης τονίζει τη ρήση τού κ. Σ. Ράμφου ότι οι μελετητές τής Φιλοκαλίας σήμερα μετεωρίζονται «ανάμεσα σε ουράνια προσδοκία και απογεμένη ιστορικότητα».

Είναι λυπηρό να γράφονται αυτά τόσο εύκολα και αυτές οι εντελώς προσωπικές ερμηνείες να επικροτούνται από Θεολόγους και να τις προσυπογράφουν ότι ή Σύνοδος του 1351 έθεσε οριστικά την Εκκλησία στο χρονοντούλαπο τής ιστορίας.

Η Ιστορία όμως, πιστεύω, θα προσπεράσει τέτοιες ιδέες. Ο κύριος της Ιστορίας είναι ο Χριστός και η Εκκλησία είναι το ζωντανό σώμα Του. Αυτός δίνει πνοή στην Εκκλησία και στον κόσμο. Οι ερμηνείες του βιβλίου είναι τόσο πρωτότυπες, όσο παράξενες και οι υψηλές πτήσεις του δημιουργούν Ισχυρές πτώσεις και οδηγούν σ' ένα αδιανόητο τίποτε...

Φιλοκαλία σημαίνει αγάπη του ωραίου.

Ο ωραίος είναι ο Χριστός.

Η σύνδεση με τον Χριστό ωραιοποιεί τη ζωή μας.

Η Φιλοκαλία μας λέει πώς θα επιτευχθεί αυτό.

Ο Ντοστογιέφσκι λέει η ωραιότητα θα σώσει τον κόσμο. Η ωραιότητα είναι ο Χριστός. Ιδιαίτερα σήμερα σε μια εποχή εκκοσμίκευσεως και αποστασίας έχουμε μεγάλη την ανάγκη τού ησυχασμού, της μελέτης της Φιλοκαλίας, της συνδέσεως με τον Χριστό και την Εκκλησία Του.

Σεπτέμβριος 2010

μοναχός Μωυσής Αγιορείτης

Για όλο το άρθρο σε εκτυπώσιμη μορφή πατήστε εδώ

sophia-siglitiki.blogspot.gr